Böbrek Taşı ve Üreter Taşı
Taş Nedir?
Taş; safra kesesi, mesane ve böbreklerde oluşabilen sert, katı
bir kütledir. Bu tip taşların oluşma nedenleri farklıdır ve farklı
biçimlerde tedavi edilir.
Görsel Şekil 1
Nasıl Oluşur?
Böbrek taşları idrarınızdaki mineral veya asit tuzlarının kristalize olmasıyla oluşur. Çoğu taş, idrar yaparken vücudunuzu terk eder. Ancak, bazı durumlarda taşın çıkarılması için tedaviye ihtiyacınız olabilir.
Kimler Risk Altında ?
Kadın veya erkek olsun herkeste yaşamı boyunca taş oluşabilir. Vücudunuzun idrar üretme biçiminde bir dengesizlik olması halinde taş oluşabilir. Bu da içtiğiniz sıvı miktarıyla ve taş oluşumu tetikleyen maddelerin idrarınızda bulunup bulunmamasıyla bağlantılı olabilir.
Belirtiler
İnsanlar genellikle böbrek ve üreter taşını ağrı ile ilişkilendirir.
Ancak belirtiler, taşın boyu, şekli ve idrar yollarındaki yeri gibi
özelliklerine bağlı olarak değişkenlik göstererek tamamen
ağrısız ile şiddetli düzeyde ağrılı arasında değişebilir.
Görsel Şekil 2
Şiddetli ağrı (renal kolik)
Eğer taş, üreterlerden normal idrar akışını engelliyorsa renal
kolik olarak bilinen şiddetli ağrıyı çekersiniz. Bel ve böğür
(vücudunuzun her iki yanında kaburgaların alt kısmından
kalçaya kadar uzanan bölge) bölgenizde hissedilen keskin bir ağrıdır. Ağrıyı kasık veya uyluk bölgenizde de hissedebilirsiniz.
Erkekler, yumurtalıklarında da ağrı hissedebilir
Renal Koliğe Eşlik Eden Diğer Belirtiler:
• Bulantı
• Kusma
• İdrarda kan (idrarın pembe renkte görünmesi)
• İdrar yaparken ağrı hissetme
• Ateş
Renal kolik acil bir durumdur ve ağrının dindirilmesi için aile hekiminize veya en yakın hastaneye başvurmalısınız.
Tanılama
Doktorunuz, görülen belirtilere neyin yol açtığını anlamak
için bir dizi test yapar. Buna tanılama denir.
Taşınızın yerini saptamak için doktorunuzun iç organlarınızı
görüntülemesi gerekir. Bunun için de görüntü oluştururken
yüksek frekanslı ses kullanan ultrasonografi (ultrason olarak
da bilinir) yaptırmanız gerekir. Ultrasonografiye ek olarak idrar
yollarının röntgen filmine de ihtiyacınız olabilir.
Sık kullanılan başka bir tanılama yöntemi de BT taramasıdır
(bilgisayarlı tomografi). Bu taramayla taşınızın boyu, şekli ve
kalınlığı açıkça görülebilir.
Tedavi
Bütün taşlar tedavi gerektirmez. Taşınızın rahatsızlığa yol açması ve doğal yollarla idrarla atılmaması halinde tedaviye ihtiyacınız olabilir. Önceden mevcut tıbbi şartlarınız varsa doktorunuz, tedavi yapılmasını da önerebilir.
Herhangi bir rahatsızlığa sebep olmayan bir böbrek veya üreter taşınız varsa genellikle tedavi görülmez. Doktorunuz, durumunuzun kötüye gitmediğinden emin olmak için size düzenli kontrollerinize dair bir program verecektir.
Konservatif Taş Tedavisi
Taşınız idrarla atılması muhtemelse doktorunuz, bu süresi kolaylaştıracak ilaçları reçete edebilir. Buna konservatif tedavi denir.
Çoğu böbrek veya üreter taşı idrar ile vücudunuzdan atılır. Ancak taşın boyutuna ve bulunduğu yere göre atılması zaman alabilir. Taş hareket ettiğinde renal kolik(yan ağrısı) sorunuyla karşılaşabilirsiniz.
Aklınızda kalsın:
• Taş, mesaneye ne kadar yakınsa taşın atılma ihtimali de o kadar fazladır
• Taş ne kadar büyükse taşın atılma şansı da o kadar azdır
Medikal Ekspulsif Terapi
Doktorunuz, taşınızı daha hızlı atmanıza yardımcı olacak ve hareket ettiği zaman ağrınızı azaltacak ilaçları reçete edebilir. Buna Medikal Ekspulsif Tedavi (MET) adı verilir ve en çok üretertaşlarında etkilidir.
MET sırasında – doktorunuzun önereceği sıklıkta – düzenli doktor kontrolünde tutulmanız gerekir. Doktorunuzun taşın hareket edip etmediğini ve böbreğinizin iyi çalışıp çalışmadığını kontrol etmesi gerekir.
Aktif Taş Tedavisi
Böbrek veya üreter taşları, belirtilere yol açmaları halinde tedavi edilmelidir. Taşları çıkarmanın 3 yaygın yolu vardır: şok dalgaları ile taş kılması (SWL), üreteroskopi (URS) ve perkütan nefrolitotomi (PNL).
Hangi aktif tedavi yönteminin sizin içiN en iyisi olduğu birçok faktöre bağlıdır. En önemli faktör, taşın sebep olduğu belirtilerdir.
Doktorunuz, taşınızın böbrekte veya üreterde bulunmasına dayalı olarak farklı tedavi seçenekleri önerebilir.
Şok Dalgaları İle Taş Kırılması (SWL)
SWL, vücut dışından taşları kıran bir makine ile yapılır. Taşın kırılması için, odaklanmış şok dalgaları (kısa sinyalli yüksek enerjili ses dalgaları) ciltten taşa doğru aktarılır. Taş, şok dalgalarının enerjisini emer ve böylece küçük parçalara ayırır.Daha sonra taş parçacıkları işlemi takip eden günler veya haftalar içinde idrarla atılır.
Üreteroskopi (URS)
URS, küçük çaplı bir endoskop aletiyle yapılan tedavi türüdür. URS yaygındır ve başarı düzeyi yüksek, komplikasyon riski ise düşüktür. URS, genel veya lokal anestezi altında yapılır. Siz anestezi altındayken, doktorunuz vücudunuza hiçbir kesi yapmadan ndoskop ile üretradan mesaneye girer. Taş özel bir “sepet” kullanılarak dışarı çekilir
Görsel Şekil 4
Kapalı Böbrek Taşı Ameliyatı ( Perkütan Nefrolitotomi)
PNL, büyük taşların böbreğinizden doğrudan çıkarıldığı bir cerrahidir.
Şekil 5-A
Avantajı, tek operasyonda çok büyük taşların bile çıkarılabilmesidir PNL genel anestezi altında gerçekleştirilir.
Şekil 5-B
Tekrar Taş Oluşumunun Önlenmesi
Böbreğinde veya üreterinde taş bulunan bazı hastalar gelecekte daha fazla taş oluşturabilir.
Taşınız düştükten veya tedavi ile çıkarıldıktan sonra, doktorunuz tekrar taş oluşma riskinin yüksek olup olmadığını tespit edecektir. Bunun için taşınızı analiz etmesi gerekecektir. Ayrıca tedavi öncesi yapılan kan ve idrar testlerinizin sonuçları da doktorunuz tarafından değerlendirilecektir.
Tekrar taş oluşma riskiniz düşükse, başka bir taş oluşumu riskini azaltmak için genel yaşam değişiklikleri yeterli olacaktır.
Yetişkinlere Öneriler.
Daha fazla sıvı tüketin
• Her gün 2.5 ile 3 litre arası sıvı tüketiniz
• Sıvı alımınızı gün içine dengeli dağıtınız
• Su veya süt gibi nötr pH’lı içecekleri tercih ediniz
• İdrar miktarınızı gözetim altında tutunuz. Günlük 2-2.5 litre olmalıdır
• İdrarınızın rengini gözlemleyiniz. Zira açık renkte olmalıdır.
• Sıcak iklimde yaşıyorsanız veya yoğun fiziksel egzersiz yapıyorsanız daha fazla sıvı alınız. Sıvı kaybınızı dengelemeye yardımcı olacaktır.
Diyetinizi Uyarlayın
Kişisel durumunuza göre doktorunuz diyetinizi uyarlama önerilerinde bulunabilir. Bunun öncelikle doktorunuzla görüşülmesi önemlidir.
• Dengeli ve çeşitlendirilmiş bir diyet uygulayınız.
• Bol miktarda sebze, lifli gıda ve meyve (özellikle turunçgiller) yiyiniz.
• Yumurta, mercimek, beyaz pirinç, soyulmuş elma, üzüm, karnıbahar, kabak gibi düşük okzalat içeren gıdaları daha fazla yemeye çalışınız.
• Diyetinizin yeterli kalsiyum içerdiğinden emin olunuz (günde yaklaşık 1,000 milligram). Ancak kalsiyum destek ürünleri konusunda dikkatli olunuz ve doktor veya hemşirenizin tavsiyelerini alınız.
• Diyetinizdeki tuz miktarını azaltınız (günde 3-5gr’ı aşmamalıdır)
• Özellikle genç hayvan etinde bol olan hayvansal proteini
çok fazla almayınız. Bunun yerine avokado, karnıbahar ve bezelyede bulunan sebze proteini alınız.
• Sağlıklı vücut ağırlığınızı koruyunuz (Vücut Kütle Endeksiniz 18-25kg/m2 arasında olmalıdır)
Sağlıklı alışkanlıklar
Sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek her zaman için iyi bir fikirdir.
• Haftada 2 veya 3 kez egzersiz yapmaya çalışınız
• Stresten kaçınınız